مسئلۀ وحدت و هم‌گرایی از اهداف مهم شریعت اسلامی، دستور عقل و شرع و از دغدغههای مصلحان و عالمان دینی بزرگ تاریخ هستند. با مروری اجمالی بر آیات و روایات مشخص می‌شود، رسالت عالمان دینی- به‌عنوان کارگزاران و مبلغان اسلام- جهانی و برای هدایت انسان‌ها در کل گیتی است و هیچ‌گونه مرز جغرافیایی و سیاسی آن را محدود نمی‌سازد. هدف از پژوهش حاضر، بررسی این پرسش است که نقش عالمان دینی در مسئلۀ وحدت و هم‌گرایی چگونه ارزیابی می‌شود و چه راهبردهایی در این مسیر اتخاذ شده‌اند. تحقیق حاضر بر این فرضیه استوار است که همواره در طول تاریخ اسلامی، عالمان دینی نسبت به وحدت و هم‌گرایی اهتمام داشته‌اند و در این زمینه راهبردهای ارزشمندی برای رسیدن دنیای اسلام به وحدت و هم‌گرایی مطرح و ارائه داده‌اند. یافته‌های بحث، که براساس روش توصیفی-تحلیلی به‌صورت تاریخی مطالعه شده است، نشان می‌دهد که عالمان دینی همواره دغدغۀ وحدت اسلامی داشته‌اند و با عوامل و عناصر تفرقه‌زا، که عمدتاً دشمنان اسلام بودند، مبارزه می‌کردند؛ این عالمان طرح‌ها و راهبردهای ارزشمندی چون اصلاح‌طلبی دینی و احیا و بازسازی تفکر دینی، تقریب مذاهب اسلامی، رهبرگرایی، شورا و نهادگرایی و دولت‌گرایی یا اتحاد جماهیر اسلامی را برای رسیدن دنیای اسلام به وحدت و هم‌گرایی ارائه دادند.
