پرسش:
سلام علیکم؛ با توجه به اینکه جامعه به شغلهای متنوع و گوناگون نیاز دارد، چگونه بعد از ظهور امام زمان(ع)، همه مردم پولدار و خوشبخت خواهند بود؟ اگر همه تحصیل کنند و شغل مناسبی انتخاب کنند، شغلهای پایین باقی نمیماند! و اگر درآمد یک مهندس یا پزشک با یک رفتگر برابر باشد که بیعدالتی است!
پاسخ:
در تعالیم اسلامی، عدالت به معنای برابری مطلق و یکسانسازی همه افراد نیست؛ بلکه به معنای قرار دادن هر چیز و هر کس در جایگاه شایسته خود و رساندن هر صاحب حقی به حق واقعی خویش است: «إعطاء کل ذی حق حقه».
بر این اساس، اگر افراد از نظر تلاش، تخصص یا مهارت متفاوت باشند، عدالت ایجاب میکند که پاداش و حقوق هر کس متناسب با توانایی و شایستگی او باشد، نه اینکه همه به طور یکسان از امکانات برخوردار شوند. البته شاغلان به شغلهای فرودست نیز از حداقلهای یک زندگی باکرامت برخوردار خواهند بود.
در دیدگاه اسلام و دوران ظهور امام زمان(عج)، عدالت به معنای رفع ظلم و تبعیض و ایجاد فرصتهای برابر برای رشد و شکوفایی استعدادها است. توزیع ثروت و امکانات به گونهای خواهد بود که همه بتوانند در مسیر پیشرفت قرار گیرند و بیعدالتی و تبعیض وجود نداشته باشد.
از این رو با وجود حفظ مشاغل مختلف و نیازهای متنوع جامعه، تفاوت اصلی در این دوران، توزیع عادلانه ثروت و منابع است، نه لزوما حذف تفاوتها یا یکنواختی کامل شغلها و درآمدها. ارزش هر شغل، چه مادی و چه معنوی، در جایگاه واقعی خود حفظ میشود و تمام مشاغل با احترام تلقی میشوند. انگیزه اصلی مردم از کار کردن در جامعهی بعد از ظهور تنها مسائل مادی نخواهد بود؛ بلکه با رشد اخلاقی و معنوی، هدف افراد، خدمت به دیگران و رضایت الهی است. رقابتهای ناسالم، حسادت و چشم و همچشمی جای خود را به قناعت، همکاری و همدلی میدهد و مسیر تحصیل و اشتغال افراد بر اساس استعداد و نیاز جامعه تعیین میشود.
در نهایت، نظام توزیع فرصتها و ثروت در جامعه مهدوی بر پایه عدالت واقعی است و کسی احساس بیعدالتی نخواهد کرد. در این نظام، احساس رضایت و خوشبختی مردم نه صرفاً از درآمد؛ بلکه از تحقق عدالت و سلامت روانی و اجتماعی ناشی میشود.[۱]
جدا از آنکه حتی اگر معتقد باشیم که تمام افراد با هر اندازه تحصیلات، جایگاه اجتماعی و … به ثروت برابر برسند، باز هم مشکلی پیش نخواهد آمد؛ زیرا فرض آن است که در آن زمان، مردم به درجهای از رشد خواهند رسید که هیچ کار مورد نیاز جامعه -تنها به دلیل فرودست بودن آن- بر زمین نخواهد ماند و هیچ فردی از انجام کارهای لازم خودداری نخواهد کرد. و از طرفی برای تمام افراد، به اندازه توانایی آنها، شغل مناسب آماده شده و هیچ فرد بیکار و ولگردی وجود نخواهد داشت.
حال اگر در چنین شرایطی، درآمد تمام افراد به صورت برابر و به گونهای باشد که بتوانند تمام نیازهای خود را برطرف کنند، اینکه فردی انتظار داشته باشد تا درآمدی بیشتر از دیگران و بالاتر از حد نیاز خود داشته باشد، چه معنایی جز فخر فروشی و تکاثر خواهد داشت؟!
پینوشت:
[۱]. ر. ک: «ویژگیهاى جامعه بعد از ظهور حضرت مهدى(عج)»؛ «مسئله عدالت و اختلاف در خلقت».
