پرسش:
آیا گناه کبیره پاک میشود؟
پاسخ:
در اینکه ملاک گناهان کبیره چیست؟ و چه گناهی کبیره است؟ چند نظر وجود دارد:
هر گناهی که در قرآن و حدیث به کبیره بودن آن تصریح شده باشد.
هر گناه و معصیتی که در قرآن مجید یا سنت معتبره، وعده آتش جهنم بر ارتکاب آن رسیده باشد.
هر گناهی که در قرآن و سنت، از گناهانی که کبیره بودن آن مسلم است، بزرگتر شمرده شده باشد.
هر گناهی که نزد متدینین و متشرعین بزرگ شمرده شود، به طوری که یقین حاصل شود که بزرگ شمردن آن منتهی به زمان معصوم(ع) میشود.[1]
تمام گناهان کبیرهاند؛ زیرا همانطور که در روایات آمده است، هیچگاه نباید به کوچکی گناه نگاه کرد، بلکه نگاه به بزرگی کسی کنید که نسبت به او گناه واقع میشود.[2] امام صادق(ع) میفرماید: به خوردی(ناچیزی) گناه نگاه نکنید، بلکه بنگرید به چه کسی گستاخی کردهاید.[3]
البته کسانی که گناه را به صغیره و کبیره تقسیم کردهاند نیز در شرایط زیر صغیره را کبیره میدانند.
اصرار بر صغیره(تکرار صغیره): پیامبر(ص) میفرماید: با استغفار (از انجام گناه کبیره) گناه کبیره معنا ندارد (گناه کبیره آمرزیده میشود) و با اصرار (انجام گناه صغیره و تکرار آن) صغیره معنا ندارد. (به گناه کبیره تبدیل میشود).[4]
کوچک شمردن گناه: حضرت على(ع) فرمود: بزرگترین گناه گناهی است که صاحبش آنرا کوچک شمارد.[5]
خوشحالی بر گناه: پیامبر میفرماید: کسی که گناه میکند، در حالیکه (بر انجام آن) خندان باشد داخل در آتش میگردد در حالیکه گریان است.[6]
اما در مورد بخشیده شدن گناه کبیره، خدای متعال در قرآن میفرماید: «ای بندگان من که دربارۀ خودتان اسراف کردهاید(گناه کردهاید)، از رحمت خدا ناامید نشوید، خداوند همهی گناهان را میبخشد».[7]، [8]
از طرفی این آیه همۀ گناهان، اعم از شرک و غیر آنرا شامل میشود، و از طرف دیگر میدانیم که شرک جز با توبه آمرزیده نمیشود، پس به هر حال چارهای جز مقید کردن آیه به توبه نداریم؛ چون آمرزش گناهان هر کسى سبب میخواهد و به طور گزاف نیست. و آنچه که قرآن سبب مغفرت معرفى فرمود، دو چیز است: یکى شفاعت و دیگری توبه. در این آیه که گفتیم خطاب در آن به عموم بندگان خدا اعم از مشرک و مؤمن است، به طور مسلم شفاعت نمیتواند باشد؛ چون شفاعت به نص قرآن کریم در تعدادی از آیات، شامل شرک نمیشود. ناگزیر، از آن دو سبب، توبه باقى میماند، و کلام خداى تعالى هم صریح در این است که خدا همهی گناهان حتى شرک را هم با توبه میآمرزد.[9]
چگونگی توبه کردن در گناهان مختلف با هم فرق دارد؛ چون گناهان کبیره دو نوع هستند، حق الله و حق الناس.
نحوۀ توبه از گناهانی که حق الله هستند ندامت و پشیمانی واقعی و عزم بر ترک دائمی و عدم بازگشت به آن است و در مواردی که امکان تدارک آن باشد، آن عمل واجب ترک شده را قضا نماید؛ مثل قضای نمازهایی که نخوانده و روزههایی که نگرفته و…، و در مورد گناهانی که حق الناس هستند نیز علاوه بر ندامت و پشیمانی، باید حق مردم را ادا کند، مگر اینکه صاحب حق از حق خود بگذرد و او را حلال کند.
امام باقر(ع) میفرماید: کسی که در راه خدا شهید شد از هر گناهی پاک میشود، مگر بدهکاری(حق الناس) که کفاره ندارد یا باید دینش پرداخت شود، یا طلبکار ببخشد.[10]
پی نوشتها:
[1]. عبدالحسین، دستغیب، گناهان کبیره، ج 1، ص 26.
[2]. لوامع صاحبقرانی، ج 2، ص 368.
[3]. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 74، ص 168، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق. “لَا تَنْظُرُوا إِلَى صِغَرِ الذَّنْبِ وَ لَکِنِ انْظُرُوا إِلَى مَنِ اجْتَرَأْتُم”.
[4]. شیخ صدوق، امالی، ص 433، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، 1400ق. “لَا کَبِیرَ مَعَ الِاسْتِغْفَارِ وَ لَا صَغِیرَ مَعَ الْإِصْرَار”.
[5]. لیثی واسطی، علی، عیون الحکم و المواعظ، محقق، مصحح، حسنی بیرجندی، حسین، ص 112، قم، دار الحدیث، چاپ اول، 1376ش. “أَشَدُّ الذُّنُوبِ عِنْدَ اللَّهِ ذَنْبٌ اسْتَهَانَ بِهِ رَاکِبُه”.
[6]. شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الأعمال، ص 223، قم، دار الشریف الرضی للنشر، چاپ دوم، 1406ق. “قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَذْنَبَ ذَنْباً وَ هُوَ ضَاحِکٌ دَخَلَ النَّارَ وَ هُوَ بَاک”.
[7]. زمر، 53. “قُلْ یا عِبادِیَ الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیم”.
[8]. «امیدوار کنندهترین آیه قرآن»، 70449.
[9]. طباطبایى، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 280، بیروت، مؤسسة الأعلمی، چاپ دوم، 1390ق؛ «گناه نابخشودنی»، 40755.
[10]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 5، ص 94، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
