ترک عادت به گناه چگونه ممکن است؟

پرسش:

من درگیر یه عادت و گناه شدم و هرچقدر تلاش می‌کنم نمی‌‌تونم ترک عادت کنم و این منو خیلی اذیت می‌کنه و می‌خوام که این گناه کبیره رو ترک کنم. راه کار شما چیه؟

پاسخ:

فردی از امام حسین علیه‌السلام پرسید و عرض کرد: گناه کارم، معصیت و نافرمانی خدا می‌کنم و نمی‌توانم در برابر برخی گناهان نفس امّاره‌ام را کنترل کنم، مرا موعظه فرما. حضرت فرمود: پنج عمل انجام ده، آن گاه هر کاری خواستی بکن: ۱ روزی خدا را نخور و هر چه می‌خواهی گناه و نافرمانی خدا کنی بکن. ۲ از ولایت خدا بیرون رو و هر چه خواستی گناه کن. ۳ در جایی گناه کن که خدا تو را نبیند. ۴ به هنگام مرگ نگذار حضرت عزرائیل جانت را بگیرد و هر چه خواستی گناه کن. ۵ وقتی مالک دوزخ تو را به آتش می‌اندازد، داخل آتش نرو بگو من نمی‌روم، آن وقت هر گناهی خواستی انجام ده.(۱) در مورد عادت ناپسندی که اراده بر ترک آن کرده‌اید چیزی ننوشته‌اید تا بتوان بر اساس آن را هکار داد، اما مسلم است تا انسان اراده جدی بر ترک گناه نداشته باشد، چندان توفیقی در عدم ارتکاب گناه به دست نمی‌آورد. در تقویت اراده عوامل متعدّدی تأثیرگزار هستند که باید رعایت شده و با عواملی که موجب ضعف اراده می‌شود مبارزه گردد: ۱- اصل مقاومت: اولین اصلی که باید رعایت شود، اصل مقاومت است که روان شناسان از آن به عنوان «اصل تسلیم ناپذیری» یاد می‌کنند. معنای اصل مقاومت آن است که انسان در برابر شکست‌ها و ناکامی‌ها مقاومت کند؛ زیرا برخی از شکست‌ها زمینه پیروزی‌های بزرگ را فراهم می‌کند. یکی از نویسندگان می‌نویسد: «هرگاه برایتان مسئله‌ای پیش آید که به نظر بسیار مشکل، ناامید کننده و غیرقابل حل می‌رسد، آنچه شما را تا حصول پیروزی یاری خواهد کرد، اصل «تسلیم ناپذیری» است».(۲) ۲- امید داشتن: دومین اصلی که نقش بنیادی در تقویت اراده دارد، امیدواری است. انسان باید در زندگی با امید زندگی نماید. یأس و ناامیدی انسان را از رسیدن به هدف باز داشته و روند زندگی را دچار مشکل می‌کند. آن دسته از بزرگان که قله‌های موفقیت را کسب نمودند، امید به زندگی داشتند. از سوی دیگر برخی که در زندگی موفق نبودند، معمولاً ناامید بوده و یأس در زندگی آن‌ها حکومت می‌کرده است. ۳- مبارزه با عادت ناپسند: یکی از عوامل مهم تقویت اراده، مبارزه با عادت‌های بد و ناپسند است؛ از این رو باید سعی شود با هواهای نفسانی (که انسان را به اعمال ناپسند می‌کشاند) مبارزه شده و از عادات ناپسند جلوگیری گردد. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «(۳) پهلوان کسی است که بر هوای نفس خود چیره شود». ۴- تلقین به داشتن اراده قوی‌: یکی از عوامل مهم تقویت اراده، تلقین کردن است که انسان اراده قوی دارد. انسان باید این گونه باور داشته باشد که «من می‌توانم بر مشکلات پیروز شوم. من می‌توانم در امتحان موفق شوم. من اراده قوی و پولادین دارم». در این خصوص سخنی از ناپلئون شنیدنی است: «باید کلمه «نمی شود» از قاموس زندگی و از لغت محو گردد و از شنیدن واژه های» نمی‌شود، نمی‌توانم و نمی‌دانستم «(نباید استفاده کرد)…».(۴) ۵- انجام وظایف الهی: یکی از عوامل مهم تقویت اراده، انجام وظایف الهی و حاضر دانستن خداوند در همه صحنه‌های زندگی است. نماز را اوّل وقت خواندن، مقررات الهی را رعایت نمودن، اجتناب از گناه، هر کدام مهم‌ترین عامل تقویت اراده به شمار می‌آید. کسی که روزه می‌گیرد؛ در واقع با تمام هوس‌ها و رذایل اخلاقی مبارزه می‌کند. کسی که به عبادت خداوند می‌پردازد، آرامش روانی پیدا می‌کند. آرامش روانی مؤثرترین عامل تقویت اراده است. یکی از بزرگان می‌گوید: خداوند بزرگ‌ترین گنج آرامش من است. من دیگر شتاب نخواهم کرد. او به من فرمان داده است که گاهی بایستم و آرام باشم.(۵) ۶- بهره گیری از سرگذشت انسان‌های با اراده: خواندن سرگذشت انسان‌های با اراده، عامل تعیین کننده‌ای در تقویت اراده است. در کتاب رمز پیروزی مردان بزرگ از آیت الله جعفر سبحانی و داستان‌های زیادی از بزرگان نقل شده است. جهت مطالعه بیشتر: ۱. رمز پیروزی مردان بزرگ، جعفر سبحانی، انتشارات نسل جوان. ۲. سیمای فرزانگان، رضا مختاری، انتشارات بوستان کتاب. ۳. گناه شناسی، محسن قرائتی، انتشارات مؤسسه درس‌هایی از قرآن. ۴. کیفر گناه و آثار و عواقب خطرناک آن، سید هاشم رسولی محلاتی، بوستان کتاب قم. پی نوشت‌ها: ۱. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، بیروت، دارالاحیاء، ۱۴۰۳ ق، ج۷۸، ص۱۲۶، حدیث ۷. ۲. وجیهه آذرمی، معجزه اراده، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان،۱۳۸۴ ه ش، ص۱۵. ۳. شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، ۱۴۰۹ هجری قمری، ج۱۵، ص۱۶۲. الشّدید من غلب نفسه ۴. جعفر سبحانی، راز موفقیت مردان بزرگ، قم: نسل جوان، ۱۳۸۰، ص۹۹. ۵. وجیهه آذرمی، معجزه اراده، ص۴۶.