پرسش :
چرا امیرالمومنین علی(علیه السلام) با کشتن عثمان مخالف بود؟ آیا نمی شد یه دادگاه عادلی حضرت به رهبری مخالفان ترتیب دهد و عثمان را محاکمه کند، حضرت گفته نمیخواهم خلیفه کشی باب و رسم شود این جمله را تحلیل میکنید به همراه بیان منابع.
پاسخ :
مخالفت امام علی(علیه السلام) با قتل عثمان بدان معنا نیست که حضرت حکومت وی را قانونی می دانسته، بلکه بنابر عواملی آن حضرت با روشی که شورشیان در پیش گرفته بودند مخالف بودند از جمله این عوامل:
1) رفع اتهام: انتقادهای شدید امام از عثمان موجب شده بود که این نگرش به وجود آید که ممکن است امام علی(علیه السلام)، عثمان را به قتل برساند. امام بدان جهت به دفاع از عثمان پرداخت تا به قتل وی متهم نشود. دشمنان امام ـ به رغم دفاع ایشان از عثمان ـ وی را متهم به قتل عثمان نموده و از آن استفاده ابزاری کرده و افکار عمومی را منحرف کردند! اگر امام به دفاع از عثمان نمی پرداخت، این اتهام بسیار پررنگ می شد.
2) جلوگیری از خلیفه کشی : امام علی(علیه السلام) به رغم آن که خلافت عثمان را غیر قانونی می دانست، ولی قتل وی را بدین صورت که انقلابیون به در خانه وی رفته، او را به قتل برسانند، جایز نمی دانست. اگر عثمان بر فرض این که مستحق قتل بود، باید محاکمه و طبق قانون با او رفتار می شد.
امام آن گاه که به عنوان میانجی، خواسته های انقلابیون را برای عثمان مطرح کرد، نگرانی خود را از این که عثمان در مسند خلافت کشته شود و باب فتنه ای بزرگ باز گردد، به عثمان اعلام کرد: «من تو را به خدا سوگند می دهم کاری نکنی که پیشوای مقتول این امت بشوی، زیرا این سخن گفته می شود که در این امت یک پیشوا کشته خواهد شد که کشته شدن او درِ کشت و کشتار را بر امت خواهد گشود و کار امت را مشتبه خواهد ساخت و فتنه ها بر خواهد انگیخت، …».(1)
3) جلوگیری از فتنه : امام با دفاع خود از عثمان در صدد بود که جریان بدون خونریزی خاتمه یابد و جلو برخی از فتنه ها و توطئه ها گرفته شود. امام دقیقاً پیش بینی می کرد که بعد از قتل عثمان برخی از اطرافیان و دوستان او مانند معاویه از قتل او استفاده ابزاری نموده، زمینه های فتنه های بزرگ را فراهم خواهندکرد. به قول شهید مطهری قتل عثمان مولود فتنه ها بود که قرن ها دامنگیر اسلام شد و آثار آن هنوز باقی است.(2) جنگ جمل و صفین و نهروان اولین فتنه هایی بود که ریشه در قتل عثمان داشت.
پی نوشت ها:
1. سیری در نهج البلاغه، ص 172؛ نهج البلاغه، خطبه 162.
2. سیری در نهج البلاغه، ص 170.
