معرفی کتاب| سفری کنکاشگرانه به اعماق تاریخ عربستان در کتاب استاد دانشگاه نیویورک

رابرت هویلند، در کتاب «شبه‌جزیره عربستان و اعراب؛ از عصر مفرغ تا ظهور اسلام» کوشیده است با استفاده از منابع معتبر تاریخی، تصویری جامع از ویژگی‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شبه جزیره عربستان در دوره پیش از ظهور اسلام ارائه دهد.

هر ساله کتاب‌های بی‌شماری در غرب درباره تاریخ عربستان و اعراب منتشر می‌شود که تمرکز بیشتر آن‌ها بر روی دوران پس از اسلام است. با این حال شناخت پیشنیه دوران ماقبل اسلام این منطقه و شناخت بستر تاریخی ظهور اسلام در شبه جزیره عربستان اهمیت زیادی دارد.

شاخص‌ترین جلوه شبه جزیره عربستان و ساکنان آن در طول تاریخ، ظهور دین اسلام در قرن هفتم میلادی و رواج آن در سرزمین‌های دور و نزدیک بوده است. از همین رو مطالعات بر روی زندگی پیامبر اسلام(ص) و نزول قرآن، فتوحات مسلمانان و گرویدن اقوام مختلف به این دین جدید بازتاب پررنگی در بسیاری از پژوهش‌های دوران تاریخی این منطقه داشته و البته از سوی دیگر، خود این امر باعث شده که توجهات بسیاری نیز به پیشینه کهن این سرزمین در دوران پیش از اسلام معطوف شود.

رابرت جی. هویلند (Robert G. Hoyland)، مورخ و متخصص ۵۷ ساله تاریخ خاورمیانه از جمله محققان برجسته در این زمینه است. او شاگرد پاتریشیا کراون (Patricia Crone)، مورخ معروف و عضو کالج پمبروک آکسفورد بود. هویلند پیش از این استاد تاریخ اسلام در دانشکده شرق‌شناسی دانشگاه آکسفورد و استاد تاریخ و فرهنگ خاورمیانه در دانشگاه سنت اندروز و یو سی ال ای UCLA بوده است. او در حال حاضر استاد تاریخ باستان متأخر و تاریخ خاورمیانه در قرون اولیه اسلامی در مؤسسه مطالعات دنیای باستان دانشگاه نیویورک است.

تحقیقات گسترده هویلند بر روی تاریخ عربستان
هویلند تحقیقات گسترده‌ای در زمینه تاریخ عربستان در دوران باستان انجام داده و کتاب‌ها و مقالات متعددی در این باره منتشر کرده است. تسلط هویلند بر منابع تاریخی و باستان‌شناسی، از جمله متون یونانی، لاتین، سریانی و عربی، او را به گزینه‌ای مناسب برای نوشتن کتابی جامع و معتبر در مورد تاریخ عربستان پیش از اسلام تبدیل کرده است.

معرفی کتاب هویلند
معروف‌ترین اثر دانشگاهی هویلند «اسلام از دیدگاه دیگران» (Seeing Islam as Others Saw It) از آثار مهم در زمینه تاریخ‌نگاری اولیه اسلامی است که بررسی گزارش‌های شاهدان عینی غیرمسلمان از آن دوره است. هویلند همچنین در کتاب «مسیر خدا: فتوحات اعراب و ایجاد یک امپراتوری اسلامی»(۲۰۱۴) (God’s Path: The Arab Conquests and the Creation of an Islamic Empire ) دیدگاه سنتی در مورد فتوحات اولیه مسلمانان را زیر سؤال می‌برد.

به‌تازگی کتاب دیگری از وی با عنوان «شبه‌جزیره عربستان و اعراب از عصر مفرغ تا ظهور اسلام» با ترجمه علی مهدوی‌پور از سوی نشر چشمه منتشر شده است. این کتاب ترجمه‌ای است از کتاب (Arabia and the Arabs: From the Bronze Age to the Coming of Islam (Peoples of the Ancient World)) که چاپ نخست آن در سال ۲۰۰۱ از سوی انتشارات راتلج منتشر شده است.

هویلند با تکیه بر اسناد و مدارک معتبری چون قرآن، روایت‌ها یا داستان‌های تاریخی مکتوب از جمله در کتیبه‌ها، اشعار پیش از اسلام و کتب تفسیر دوران اسلامی به کنکاش در شرح حال قوم عرب از عصر مفرغ تا ظهور اسلام می‌پردازد. در این کتاب به تاریخ و تمدن شبه جزیره عربستان از اواخر هزاره دوم میلادی به بعد که اسناد و منابع مکتوبی درباره آن وجود دارد پرداخته شده است.

او علاوه بر شرح جغرافیای سرزمین‌هایی که شبه جزیره عربستان نامیده می‌شوند یعنی از سواحل شرق عمان تا غرب سوریه در خاورمیانه امروز، درباره آداب و رسوم و اساطیر و افسانه‌های قدیمی، مناسک و آیین‌های رایج، دین، نظام اجتماعی، شرایط اقتصادی، ساختار قبیله‌ای، تعاملات فرهنگی، اوضاع سیاسی، هنر، جنگ، معماری، زبان، ادبیات و بسیاری مباحث دیگر سخن می‌گوید. استناد به منابع گوناگون، اعم از آثار دوران اسلامی و پیش از اسلام و همچنین گستره موضوعی آن به غنای این اثر کمک شایانی کرده است.

کتاب پس از انتشار، به سرعت به یکی از منابع مهم برای مطالعه تاریخ پیش از اسلام عربستان تبدیل شد. هویلند در این اثر، با بهره‌گیری از منابع متنوع باستان‌شناسی، کتیبه‌شناسی و متون تاریخی، تصویری غنی و چندبعدی از جامعه عرب پیش از اسلام ترسیم می‌کند. او با دقت و ظرافت، لایه‌های مختلف تاریخی را می‌کاود و روایتی منسجم از تحولات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این منطقه ارائه می‌دهد.

شکستن کلیشه‌های رایج درباره عرب‌ها

یکی از نقاط قوت این کتاب، تلاش نویسنده برای شکستن کلیشه‌های رایج درباره عرب‌های پیش از اسلام است. هویلند با ارائه شواهد متقن نشان می‌دهد که جامعه عرب پیش از اسلام، برخلاف تصور رایج، صرفاً جامعه‌ای بدوی و عقب‌مانده نبوده، بلکه دارای پیچیدگی‌های فرهنگی و اجتماعی قابل توجهی بوده است. نویسنده با مهارت، خواننده را به عصر تاریخی از دوران برنز تا آستانه ظهور اسلام می‌برد. او به بررسی روابط تجاری عرب‌ها با تمدن‌های همجوار، ساختارهای سیاسی حاکم بر مناطق مختلف شبه جزیره، و تأثیر متقابل فرهنگ‌های مختلف بر یکدیگر می‌پردازد. هویلند با دقت، تنوع قومی و زبانی منطقه را مورد بررسی قرار می‌دهد و نشان می‌دهد چگونه این تنوع در شکل‌گیری هویت عربی نقش داشته است.

معرفی کتاب هویلند
یکی از جنبه‌های برجسته کتاب، توجه ویژه به نقش زنان در جامعه عرب پیش از اسلام است. هویلند با استناد به شواهد تاریخی، تصویری متفاوت از جایگاه زنان در این دوره ارائه می‌دهد که با بسیاری از پیش‌فرض‌های رایج در تضاد است. نثر روان و قابل فهم کتاب، آن را برای طیف وسیعی از خوانندگان، از دانشجویان تا علاقه‌مندان به تاریخ، جذاب می‌کند. هویلند با مهارت، اطلاعات پیچیده علمی را به زبانی ساده و قابل درک بیان می‌کند، بدون آنکه از عمق علمی کار بکاهد. این کتاب همچنین حاوی نقشه‌ها، تصاویر و جداول متعددی است که به درک بهتر مطالب کمک می‌کنند.

جامعیت همراه با زبان ساده کتاب

کتاب شبه جزیره عربستان و اعراب دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی است که آن را از سایر کتاب‌های مربوط به تاریخ عربستان متمایز می‌سازد:

رویکرد جامع و همه جانبه: هویلند در این کتاب به بررسی جنبه‌های مختلف زندگی مردمان عربستان در دوران پیش از اسلام می‌پردازد و تصویری کامل و واضح از آن دوران ارائه می‌دهد.
تکیه بر منابع معتبر: هویلند با استفاده از منابع مختلف تاریخی و باستان‌شناسی، از جمله متون یونانی، لاتین و عربی، به بررسی تاریخ عربستان می‌پردازد و از این طریق، اعتبار و دقت علمی کتاب را افزایش می‌دهد.
زبان ساده و روان: هویلند با بیانی شیوا و قابل فهم برای همه، مفاهیم پیچیده تاریخی را به زبانی ساده و جذاب توضیح می‌دهد.
استفاده از تصاویر و نقشه‌ها: هویلند با استفاده از تصاویر و نقشه‌های مختلف، به درک بهتر مباحث و تجسم زندگی مردمان عربستان در آن دوران کمک می‌کند.

کتاب شبه جزیره عربستان و اعراب در قالب ۹ فصل به بررسی مباحث مختلف مربوط به تاریخ عربستان پیش از اسلام می‌پردازد: فصل اول: شرق عربستان؛ فصل دوم: جنوب عربستان؛ فصل سوم: شمال و مرکز عربستان؛ فصل چهارم: اقتصاد؛ فصل پنجم: جامعه؛ فصل ششم: دین؛ فصل هفتم: هنر معماری و اشیای دست‌ساخته؛ فصل هشتم: زبان و ادبیات؛ فصل نهم عربیت و عرب شدن

هویلند با بیانی ساده و روان، مفاهیم پیچیده تاریخی و باستان‌شناسی را برای خوانندگان عام قابل فهم می‌کند. او با استفاده از نقشه‌ها، تصاویر و نمودارها، به درک بهتر مباحث کمک می‌کند. برخی از مباحث مهم کتاب عبارتند از:

جغرافیا و محیط زیست عربستان: هویلند با توصیف ویژگی‌های جغرافیایی و اقلیمی مناطق مختلف عربستان، از کویرهای شنی گرفته تا کوهستان‌های سرسبز و سواحل زیبا، به خوانندگان کمک می‌کند تا درک بهتری از چگونگی تأثیر محیط بر زندگی مردمان این سرزمین داشته باشند.
تمدن‌های اولیه عربستان: هویلند به بررسی تمدن‌های مختلفی که در عربستان پیش از اسلام وجود داشته‌اند، از جمله تمدن دیلمون در بحرین، تمدن معین در یمن و تمدن نبطی‌ها در پترا می‌پردازد. او با ارائه شواهد باستان‌شناسی و متون تاریخی، به معرفی فرهنگ، هنر و آداب و رسوم این تمدن‌ها می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این تمدن‌ها در طول زمان با یکدیگر تعامل داشته و بر یکدیگر تأثیر گذاشته‌اند.
اعراب پیش از اسلام: هویلند با تکیه بر منابع مختلف، از جمله کتیبه‌ها، سکه‌ها و اشعار عربی، به بررسی ریشه‌های قومی و زبانی اعراب می‌پردازد. او با بیان ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی اعراب در آن دوران، از جمله زندگی کوچ‌نشینی، ساختار قبیله‌ای و نقش زنان در جامعه، تصویری زنده و پویا از زندگی آنها ارائه می‌دهد.
دین و مذهب در عربستان پیش از اسلام: هویلند به بررسی ادیان و مذاهب مختلفی که در عربستان پیش از اسلام رواج داشته‌اند، از جمله بت‌پرستی، یهودیت، مسیحیت و مانی‌گرایی می‌پردازد. او با بیان ویژگی‌های هر یک از این ادیان و چگونگی تعامل آنها با یکدیگر، به خوانندگان کمک می‌کند تا درک بهتری از زمینه‌های ظهور اسلام داشته باشند.
تجارت و اقتصاد در عربستان پیش از اسلام: هویلند به بررسی نقش تجارت در زندگی مردمان عربستان می‌پردازد. او با بیان مسیرهای تجاری مهمی چون مسیر ادویه و کالاهای مختلفی که در آن دوران مورد مبادله قرار می‌گرفتند، از جمله بخور، ادویه، پارچه و سلاح، تصویری از رونق اقتصادی و تعاملات تجاری عربستان با سایر تمدن‌ها ارائه می‌دهد.
جامعه و فرهنگ در عربستان پیش از اسلام: هویلند به بررسی ساختار اجتماعی و فرهنگی عربستان در آن دوران می‌پردازد. او با بیان نقش قبایل، خانواده و زنان در جامعه، و همچنین بررسی آداب و رسوم، هنر و ادبیات عرب، تصویری همه جانبه از زندگی اجتماعی و فرهنگی مردمان عربستان ارائه می‌دهد.

در مجموع، «شبه جزیره عربستان و اعراب؛ از عصر مفرغ تا ظهور اسلام» اثری است که با نگاهی نو و کنکاشگر به تاریخ شبه جزیره عربستان، درک ما را از این منطقه و مردمانش متحول می‌کند. هویلند با این اثر، سهم بزرگی در غنی‌سازی مطالعات خاورمیانه و تاریخ اسلام ایفا کرده و منبعی ارزشمند برای نسل‌های آینده پژوهشگران و علاقه‌مندان فراهم آورده است. این کتاب می‌تواند به عنوان منبعی مهم برای دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های تاریخ، باستان‌شناسی و مطالعات خاورمیانه مورد استفاده قرار گیرد.

انتهای پیام