شهید آیت الله سید محمد سرور واعظ بهسودی حسینی، مشهور به واعظ بهسودی در ۱۲۹۵ ش در کجاب بهسود به دنیا آمد و پس از پنج سال تحصیل در کابل نزد آیت لله حجت به بهسود بازگشت و پس از ده سال فعالیت علمی و فرهنگی، عازم نجف گردید. در مسیر راه، مدت کوتاهی در حوزه علمیه قم توقف کرد و شش ماهی از محضر آیت الله بروجردی بهره برد. وی در نجف، بیشتر در درس خارج فقه آیات عظام خویی و حکیم و حلقه مباحثه و نقد و نظر شهید صدر و سید حسین فضل الله حاضر می شد. هم چنین به تدریس کفایه الاصول و تقریر خارج اصول آقای خویی می پرداخت. وی درمباحث فقهی، فلسفی، کلامی و حدیث نیز صاحب نظر بود.
سال ۱۳۳۳ شمسی با هدایت آیت الله حکیم به افغانستان بازگشت و فعالیت های فرهنگی و سیاسی اش، را بار دیگر آغاز کرد. فعالیت های دینی و اجتماعی آیت الله واعظ موجب هراس حکومت وقت گردید و در ۱۳۴۰ شمسی به دستور داود خان به مدت سه سال به زندان افتاد و پس از برکناری داود خان از صدر اعظمی و روی کار آمدن دکتر محمد یوسف خان، وی با جمعی از روحانیون شیعه از جمله شهید بلخی آزاد گردید.
تأسیس چندین مدرسه علمیه و انتشارمجله برهان و تدریس، وعظ و حل معضلات اجتماعی اهم فعالیتهای آیت الله واعظ بود. درکنار این امور به تحقیق و تتبع نیز اشتغال داشت و آثاری را پدید آورد که بخشی از آنها عبارت است از:
- مصباح الاصول، این کتاب که تقریرات درس خارج اصول آیت الله خویی است که به شکل بدیع و با قلم شیوا و روان به نگارش در آمده است. این کتاب جایگاه ممتازی در سطوح عالی حوزه های علمیه دارد آیت الله در دو تقریظ نویسنده و کتاب را تأئید و تحسین کرده است.
- خاطرات زندان، این کتاب که در زندان دهمزنگ کابل به رشته تحریر درآمده است و محصول حلقه‌های درس اخلاق او بوده که در زندان مطرح میکرده است.
- سیف الاسلام، پاسخ به كتاب سیف الابرار است كه شخصی به نام مولوی مبارك به تحریك برخی دولتمردان برای ایجاد تفرقه بین شیعیان و اهل سنت نگاشته و با کمک دولتی چاپ و نشر شده بود.
- تحفة الفقیه، بحث فقهی پیرامون حدود (كر) است.
- تقریرات کفایه الاصول که توسط سید محمد تقی وحیدی بهسودی تدوین شده است.
- قضاء در مذهب شیعه (خطی)
- شرح مکاسب و تقریرات استصحاب
یکی از اقدامات مهم آیت الله شهید سید سرورو واعظ تاسیس مدرسه و حوزه علمیه محمدیه در منطقه جمال مینه کابل است که در زمان خود هم به لحاظ ساختمان و امکانات از قبیل حجره های خوابگاهی، مدرس و کتابخانه و مسجد و دیگر امکانات رفاهی، به لحاظ فعالیت آموزشی، فرهنگی و علمی هم برجسته بود. به ویژه این این مرکز علمی دارای انتشارات و یک نشریه با عنوان برهان جهت پاسخگویی به مسائل فکری و اعتقادی جامعه به ویژه قشرجوان تحصیل کرده بود.
پس از کودتای کمونیستی در 1357ش، توسط رژیم کمونیستی دستگیر و به زندان افکنده شد که تا امروز از زندگی یا شهادت وی خبری نیست.
