كتاب حاضر مشتمل بر بیست و شش سخنرانی از متفكر شهید، تحت عنوان «اسلام و مقتضیات زمان» و نیز نوشته كوتاهی به قلم ایشان در همین موضوع «به‌عنوان مقدمه» می‌باشد.
این كتاب حاوی بخش‌هایی جالب و دلكش در موضوع خود بوده خصوصاً با توجه به موقعیت زمانی حاضر كه به یُمن انقلاب شكوهمند اسلامی، حكومت به صالحان رسیده و در پی اجرای احكام می‌باشیم و طبعاً این سؤال پیش می‌آید كه آیا با توجه به تغییرات و تحولات زمان، اسلام كه در چهارده قرن پیش نازل شده می‌تواند پاسخگوی مشكلات این زمان و هر زمان دیگری باشد؟ این كتاب پاسخگوی این‌گونه سؤالات است. مهم‌ترین عناوین ارائه شده در این کتاب عبارتند از: علت تغییر مقتضیات زمان‌ها، اخباری‌گری، اجتهاد و تفقّه در دین، قاعده ملازمه، مسئله نسخ و خاتمیت، مقام عقل در استنباط احکام اسلامی، جامعه و تاریخ از نظر قرآن.
ناگفته نماند كه استاد شهید بحث‌هایی در همین زمینه در سال 1351 ایراد نموده‌اند. این بحث‌ها به همراه دو بحث دیگر و نیز نوشته‌هایی از استاد در این باب، جلد دوم این كتاب را تشكیل می‌دهد.
