جانشینی حضرت محمد(ص)، پژوهشی پیرامون خلافت نخستین (The succession to Muhammad:a study of the early caliphate) کتابی است نوشته ویلفرد مادِلونگ، اسلامپژوهِ مسیحی. این کتاب تاریخچه خلافت را از ابوبکر تا مرگ نخستین خلیفه از مروانیان بررسی کرده است.
محور اصلی کتاب درباره خلفای راشدین است. در این زمینه از موضوعاتی چون چگونگی به خلافت رسیدن ابوبکر، سیاست ابوبکر و عمر درخصوص بنیهاشم، قتل عثمان، نحوه به خلافت رسیدن امام علی(ع)، جنگ جمل و جنگ صفین سخن آمده است.
دیدگاهی که نویسنده کتاب در زمینه جانشینی پیامبر مطرح کرده، این است که براساس آیات قرآن جانشینی پیامبر اسلام(ص) میبایست به خاندان او میرسید. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جمهوری اسلامی ایران، در سال ۱۳۷۷ش کتاب جانشینی محمد را بهعنوان کتاب سال برگزید. این کتاب به فارسی ترجمه و در بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی چاپ شده است.
نویسنده
مقالهٔ اصلی: ویلفرد مادلونگ
ویلفرد فردیناند مادِلونگ (به آلمانی: Wilferd Ferdinand Madelung) (زادهٔ ۲۶ دسامبر ۱۹۳۰م در اشتوتگارت آلمان) از اسلامشناسان معاصر است.[۱] او دارای مدرک دکترای مطالعات اسلامی دانشگاه هامبورگ، در سال ۱۹۵۷م است.[۲]
مادِلونگ را از مهمترین شیعهشناسان غربی میدانند.[۳] او حدود ۲۰۰ مقاله و کتاب در زمینه اسلام و بهویژه شیعه تألیف و تصحیح کرده است.[۴]
انگیزه تألیف
بهگفته نویسنده، هدف از نگارش کتاب، ابتدا بیان ماهیت خلافت و ارائه تاریخچهای مختصر از آن بوده است؛ اما در میانه تحقیق متوجه میشود که «بیاعتمادی بیشتر مورخان غربی به منابع اسلامی» در زمینه حوادث صدر اسلام موجب شده است تحریفهایی در این زمینه صورت بگیرد و مواردی نادیده گرفته شوند. به همین علت تصمیم میگیرد تحقیق مفصلتری انجام دهد و با استفادهٔ درست از منابع موثقِ نزدیک به صدر اسلام، «تصویری دقیقتر و موثقتر» از تاریخ خلافت ارائه دهد.[۵]
محتوا
محتوای اصلی کتاب از یک مقدمه، چهار فصل (هر فصل بهنام یکی از خلفای راشدین) و یک «خاتمه»، تشکیل شده است. مقدمهٔ نسبتاً طولانی کتاب درباره اهمیت جانشینی پیامبر اسلام، نقش این مسئله در تفرقه میان مسلمانان، علت بیتوجهی مورخان معاصر غرب به این موضوع، اشکالِ نظریه اسلامشناسان غربی درباره جانشینی پیامبر، تمایل پیامبر به جانشینی خاندانش است.[۶] در خاتمه هم از چگونگی بیعت با امام حسن(ع)، روی کارآمدن معاویه، حوادث عصر بنی امیه تا مرگ نخستین خلیفه مروانیان سخن آمده است.[۷]
عناوین وموضوعات فصلها
ابوبکر: جانشین رسول خدا و خلیفه.[۸] موضوعات: سقیفه بنی ساعده و چگونگی انتخاب ابوبکر، جنگهای رِدّه، برخورد با اهلبیت پیامبر.[۹]
عمر: امیرالمؤمنین، شایسته سالاری اسلامی، شورا و امپراتوری عربی.[۱۰] موضوعات: چگونگی توزیع قدرت سیاسی توسط عمر، بهویژه درخصوص بنیهاشم و علی(ع)، قتل عمر و فتوحات.[۱۱]
عثمان: خلیفه خدا و فرمانروایی بنیعبدشمس.[۱۲] موضوعات: عوامل قتل عثمان و اتفاقات مربوط به آن.[۱۳]
علی: واکنش بنیهاشم نسبت به خلافت.[۱۴] موضوعات: چگونگی به خلافت رسیدن امام علی(ع)، جنگ جمل، واقعه صفین، حکمیت، خوارج، شهادت امام علی.[۱۵]
پیوستها
کتاب هفت پیوست دارد:
کفن و دفن رسول خدا(ص)
میراث حضرت محمد(ص) (با محوریت مسئله فدک)
همسران و فرزندان عثمان بن عَفّان
همسران و فرزندان حسن بن علی(ع)
زمینهای خالصه عراق در زمان عمر
توضیحی در باب منابع مربوط به بحران دوره خلافت عثمان
موسی بن طلحه و امویان.[۱۶]
